آیا مواقعی وجود داشته که انرژی و فعالیت شما افزایش یابد و یا انرژی شما تمام شود، احساس ناامیدی و درماندگی کنید و یا از انجام کاری لذت نبرید؟ آیا این تغییرات خلقی باعث اختلال در تمرکز و خواب شما شده است؟ برخی از افراد مبتلا به اختلال دو قطبی ممکن است همزمان افکار خودکشی نیز داشته باشند، با این اوصاف ممکن است کمی با اختلال شخصیت دو قطبی آشنا باشید. در این مقاله می خواهیم در مورد ماهیت اختلالات خلقی، علائم، ارزیابی، تشخیص و درمان این اختلالات بیشتر بدانیم . برای گرفتن اطلاعات دقیق تر می توانید با مشاوران خبره ما در مرکز مشاوره ققنوس مشورت کنید.

 

اختلال دو قطبی به چه معناست

اختلال دو قطبی (Bipolar Disorder) به گروهی از اختلالات خلقی گفته می شود. در اختلال دو قطبی، تغییرات دوره ای خلقی را تجربه می کنیم. نوسانات خلقی طبیعی است اما وقتی غیرمعمول باشد و به عنوان اختلال در نظر گرفته می شود که بر عملکرد فرد تأثیر می گذارد، در طول این تغییرات به اصطلاح گفته می شود که فرد دچار افسردگی و شیدایی است.

اختلال شخصیت دو قطبی در گذشته به عنوان جنون افسردگی شناخته می شد. نوعی اختلال رفتاری مغزی که خود را با تغییرات شدید در خلق و خو و سطح انرژی نشان می دهد و عملکرد و زندگی فرد را مختل می کند.

این بیماری معمولاً در اواخر بلوغ و اوایل بزرگسالی آغاز می شود، اگرچه ممکن است در کودکان ( درباره روانشناسی کودک بیشتر بدانید ) نیز رخ دهد. افراد غالباً بدون تشخیص یا معالجه با این اختلال زندگی می کنند.

این اختلال معمولاً به درمان مادام العمر نیاز دارد و به خودی خود از بین نمی رود. اختلال دو قطبی دلیل اصلی خودکشی، از دست دادن شغل ( برای گرفتن اطلاعات بیشتر در مورد مشاوره شغلی می توانید با مشاورین ققنوس مشورت کنید. ) و اختلافات خانوادگی می باشد. در همه اشکال اختلال دو قطبی، تغییرات در خلق، سطح انرژی و فعالیت فرد مشاهده می شود و می توان گفت شیوع آن به طور معمول در زنان و مردان با هم برابر است .

 

علائم اختلال دو قطبی

در اختلال دو قطبی، ما معمولاً دوره های مانیا و افسردگی داریم. یعنی در یک دوره معین، روحیه فرد کاهش می یابد و افسرده و بی حال می شود و در دوره ای روحیه او بالا می رود و بیش از حد خوشحال و پر انرژی می شود. در نتیجه، در این بخش علائم را به دو مرحله مختلف تقسیم می کنیم:

(علائم مرحله شیدایی و علائم مرحله افسردگی)

 

 علائم مرحله شیدایی:

• هیجان بسیار شدید یا تحریک پذیری زیاد
• عدم تمرکز
• فعالیت بیش از حد
• انجام دادن فعالیت های پرخطر و ریسکی شدید
• پرش افکار
• کاهش نیاز به خوابیدن
• خیلی سریع صحبت کردن
• افزایش اشتها
• رابطه جنسی را افزایش دادن
• کارها را خستگی ناپذیر انجام دادن
• اعتماد به نفس بیش از حد و یا کاذب

 

علائم مرحله افسردگی:

• احساس کردن غم و اضطراب
• حس کندی و بی قراری
• مشکل داشتن در تمرکز یا تصمیم گیری 
• مشکل خوابیدن یا خواب زیاد
• خیلی آرام صحبت کردن، فراموشی در هنگام صحبت کردن
• بی انگیزه بودن برای صحبت کردن
• عدم رغبت به انجام فعالیت ها را داشتن
• انجام ندادن کارهای ساده و اساسی
• احساس ناامیدی، بی فایده بودن یا افکار مرگ و خودکشی

 

اختلال دوقطبی افراد مشهور

آیا افراد با استعداد و خلاق دچار اختلال دوقطبی می شوند؟ این پرسش پاسخی نداشته و یا شاید به قدری جواب دارد که تعیین و تشخیص درستی آن ها کار سختی است. بسیاری از تحقیقات بر این مبنا هستند اشخاصی که احتمالاً از این اختلال رنج می‌برند میزان  بالایی از خلاقیت را بروز می‌دهند به‌ ویژه در عرصه های هنری.

محققان به دنبال ارتباط احتمالی بین خلاقیت، ژنتیک و اختلال دوقطبی هستند تا توضیح مناسبی برای این که چگونه اشخاصی با نشانه های اختلال دوقطبی و یا سایربیماری‌های روانی اغلب در عرصه های خلاقانه از جمله رقص، بازیگری، آهنگسازی و نویسندگی توانسته اند سرآمد باشند.

از افراد مشهوری که دارای اختلال دوقطبی بوده و یا هستند می توان به نیوتن، داروین، بتهوون، چرچیل، برند راسل، کاترین زتا جونز، کرت کوبین، گراهام گرین، دمی لواتو، نینا سیمون و… اشاره کرد.

 

انواع اختلال دو قطبی

سه نوع اختلال دوقطبی وجود دارد که شامل موارد زیر است و ما هر یک را جداگانه شرح خواهیم داد .

1. اختلال دو قطبی نوع یک (تیپ یک) 
2. اختلال دو قطبی نوع دو (تیپ دو یا ثانویه)
3. سیکلوتیمیا

 

اختلال دو قطبی نوع یک:

فرد مبتلا به اختلال دو قطبی تیپ یک باید یک دوره شیدایی یا مانیا را تجربه کند. این دوره شیدایی ممکن است با یک دوره افسردگی یا دوره بدون افسردگی همراه باشد. یکی از معیارهایی که اغلب با بی خوابی اشتباه گرفته می شود کمبود خواب است. نیاز به خواب در این نوع اختلال کاهش می یابد. در واقع، فرد از بی خوابی رنج نمی برد، اما با وجود خواب بسیار کم، کار خود را در طول روز انجام می دهد بدون اینکه احساس خستگی کند. خلق و خوی فرد از نظر شناختی و رفتاری به طرز چشمگیری تغییر می کند.

علائم اختلال دو قطبی تیپ یک: (حداقل سه مورد از علائم زیر باید در فرد وجود داشته باشد)

• افزایش قدرت کلامی
• اعتماد به نفس بالا
• افزایش سطح انرژی یا تحریک پذیری
• توجه و تمرکز ضعیف
• پرش افکار
• افزایش خطر مشکلات مالی، رفتارهای جنسی پرخطر و ...

 

شیدایی را می توان انرژی بسیار بالا نامید که چیزی فراتر از یک روحیه شاد است. این اختلال اغلب در روابط، کار و زندگی مشکلاتی ایجاد می کند و در بعضی موارد منجر به بستری در بیمارستان می شود . ممکن است فرد دچار خوشحالی یا شیدایی نباشد و در عوض تحریک پذیری بسیار شدیدی داشته باشد.

با این نوع اختلال، فرد علاوه بر دوره های شیدایی، ممکن است دوره هایی از افسردگی را نیز تجربه کند. یعنی گاهی اوقات پس از یک دوره شیدایی و انرژی زیاد فرد دچار بدخلقی می شود، یعنی دچار غم، اندوه، تنفر از خود و سکوت می شود که این موارد دقیقاً برعکس دوره شیدایی می باشد. خطر خودکشی موفق در این حالت بسیار زیاد است!

 

اختلال دو قطبی ثانویه:

اختلال دو قطبی تیپ یک و اختلال دو قطبی ثانویه شباهت های زیادی به هم دارند. با این حال، تفاوت اصلی در شدت ناراحتی و ناتوانی در مرحله خلق و خوی است که زیاد است، در اختلال دو قطبی ثانویه، تغییرات خلق و خوی هرگز به قدری بالا نیست که فرد نیاز به بستری شدن در بیمارستان داشته باشد.

در واقع، افراد مبتلا به این اختلال معمولاً دوره های بسیار شدید شیدایی را تجربه نمی کنند. این اختلال شامل یک دوره افسردگی اساسی که حداقل دو هفته طول می کشد و یک دوره هیپومانیا است. با هیپومانیا، فرد ممکن است احساس خوشبختی، انرژی و حتی تحریک پذیری کند، اما این حالت به شدت مانیای اختلال دو قطبی نوع یک نیست.

""زنان بیشتر از مردان در معرض اختلال دو قطبی نوع یک هستند""

 

اختلال سیکلوتیمیک یا خلق و خوی متناوب:

سیکلوتایمی یک اختلال خلقی خفیف است با علائمی شبیه اختلال دو قطبی نوع دو. در اختلال سیکلوتایمی، خلق و خو تا شیدایی بالا رفته  و در حد افسردگی پایین میاد. در اختلال سیکلوتایمیک، دوره افسردگی و شیدایی خفیف است. علائم این اختلال در بزرگسالان باید حداقل دو سال قبل از تشخیص سیکلوتایمی وجود داشته باشد. در کودکان، علائم باید حداقل برای یک سال وجود داشته باشد.

نوسانات خلقی در اختلال سیکلوتایمی به اندازه اختلال دو قطبی تیپ یک یا تیپ دو نیست. در صورت عدم درمان، اختلال سیکلوتایمی می تواند خطر ابتلا به اختلال دو قطبی را افزایش دهد.

این گونه اختلال معمولاً در دوره نوجوانی آغاز می شود. افراد مبتلا معمولاً عملکرد طبیعی دارند، اگرچه از دید دیگران ممکن است بدخلق و متناقض به نظر برسند. بیشتر این بیماران به دلیل نداشتن تغییرات شدید خلقی به دنبال درمان نیستند. سیکلوتایمی معمولاً چندین هفته افسردگی خفیف دارد و به دنبال آن یک دوره شیدایی خفیف رخ می دهد که معمولاً چند روز طول می کشد.

 

برخی از علائم زیر در طول افسردگی وجود دارد:

• تحریک پذیری
•  خشونت
•  بی خوابی یا خواب زیاد
•  تغییر در اشتها
•  کاهش یا افزایش وزن
•  خستگی یا کمبود انرژی
•  میل و عملکرد جنسی کم
•  احساس ناامیدی، بی فایده بودن یا احساس گناه
•  فراموشی

 

برخی از علائم زیر در شیدایی وجود دارد:

• عزت نفس بسیار بالا
•  زیاد یا خیلی سریع صحبت می کنند
•  افکار غلط و از هم گسیخته
•  عدم داشتن تمرکز
•  بیش فعالی
•  افزایش بالای اضطراب
•  روزهایی با خواب کم یا بی خواب
•  رفتاری بی پروا یا تکانشی

 

 

اختلال دوقطبی ارثی است

آنچه که مشخص است اختلالات مختلف روانی دلیل مشخصی ندارد. در اختلال دو قطبی، علت را می توان در دو زمینه بررسی کرد :

1. ژنتیک 
2. مغز

 

1) ژنتیک

وجود یک ژن خاص در برخی افراد خطر ابتلا به اختلال دو قطبی را افزایش می دهد، اما ژن ها تنها علت این اختلال نیستند. آزمایشی بر روی دوقلوهای یکسان نشان داد که حتی وقتی یکی از آنها دارای اختلال دوقطبی باشد، قل دیگر دارای اختلال دو قطبی نیست. اگرچه افرادی که دارای  والدین و خواهران و برادران مبتلا به اختلال دو قطبی هستند بیشتر در معرض خطر ابتلا به این بیماری هستند، اما بیشتر افراد با سابقه خانوادگی اختلال دو قطبی به این بیماری مبتلا نمی شوند.

 

2) ساختار و عملکرد مغز

محققان دریافته اند که ساختار و عملکرد مغز افراد مبتلا به اختلال شخصیت دو قطبی ممکن است با ساختار و عملکرد مغز افراد فاقد اختلال دو قطبی متفاوت باشد. تحقیقات در مورد این موضوع به درک بهتر اختلال دو قطبی کمک کرده و به شناسایی روش هایی که می توانند شانس بهبودی فرد از اختلال دو قطبی را افزایش دهد، کمک کرده است. این اختلال به جای تصاویر و سایر آزمایشات، براساس علائم فردی تشخیص داده می شود . 

 

چگونه اختلال دوقطبی را تشخیص دهیم

تشخیص اختلال دو قطبی توسط یک درمانگر انجام می شود. درمانگر بر اساس علائمی که در قسمت های قبل ذکر شد و تجربیات فرد در طول زندگی، اختلال دو قطبی را تشخیص می دهد. برخی افراد سال هاست که این اختلال را دارند بدون این که متوجه آن باشند.

اختلال دوقطبی علائم مشترک با سایر اختلالات روانی، از جمله افسردگی و اسکیزوفرنی دارد. اعضای خانواده و دوستان ممکن است علائم این اختلال را مشاهده کنند، اما آنها نمی دانند که این علائم تنها بخشی از یک مشکل بسیار جدی است. افراد مبتلا به اختلال دوقطبی همچنین می توانند دارای مشکلات سلامتی جسمی نیز باشند.

 

چگونه اختلال دوقطبی را درمان کنیم 

درمان می تواند برای بسیاری از افراد مبتلا به اختلال دوقطبی مفید باشد، حتی در شدیدترین شکل آن، اختلال دوقطبی را می توان با دارو، روان درمانی یا سایر روش های درمانی، درمان کرد.مشاوران ما در مجموعه ققنوس که یکی از بهترین مراکز مشاوره در کرج است کارآمد ترین و جدید ترین راه درمان اختلال دوقطبی را به شما ارائه می دهند چنانچه از علائم ذکر شده در بخش های قبلی موارد بسیاری را در خود مشاهده می کنید پیشنهاد می کنیم برای تعیین وقت مشاوره با ما تماس بگیرید. البته این نکته را به خاطر داشته باشید که تشخیص صحیح بر عهده ی مشاور بوده که با شرح حال گرفتن از فرد و انجام تست های مربوطه انجام می شود.

 

روان درمانی

روان درمانی اصطلاحی است که برای انواع روشهای درمانی غیر دارویی استفاده می شود و هدف آن کمک به فرد در شناسایی و تغییر احساسات، افکار و رفتارهای آزار دهنده است. روان درمانی می تواند به افراد مبتلا به اختلال دوقطبی و خانواده آن ها مهارت هایی آموزش دهد و همچنین می تواند راه حل های مناسب را برای آنها فراهم کند. روان درمانی اغلب می تواند با داروهایی که توسط درمانگر یا متخصص تجویز می شود، به کار گرفته شود.

همچنین می توانید از مشاوره با متخصصان ما که از بهترین روانشناسان در کرج هستند بهره مند شوید.

 

سایر درمان ها

برخی از افراد ممکن است درمان های دیگر را در کنترل علائم دو قطبی خود مفید بدانند. الکتروشوک درمانی یک روش تحریک مغزی است که می تواند به افراد کمک کند تا از علائم شدید اختلال دوقطبی خلاص شوند. این نوع درمان فقط در صورتی در نظر گرفته می شود که بیماری فرد پس از سایر درمانها (مانند دارو و روان درمانی) در نظر گرفته شود یا در مواردی که نیاز به پاسخ سریع دارند، مثل خودکشی یا کاتاتونیا. همچنین می توان با ایجاد دفترچه یادداشتی که علائم خلق و خو و خواب را ثبت می کند، به درمانگر در درمان اختلال دو قطبی کمک کرد .

 

کنار آمدن با اختلال دو قطبی

زندگی با اختلال دو قطبی می تواند یک چالش باشد، اما روش هایی برای سهولت شما، دوستانتان یا یکی از عزیزان مبتلا به این اختلال وجود دارد.

1. خودتان را معالجه کنید و به آن پایبند باشید. بهبودی وقت گیر بوده و آسان نیست، اما درمان بهترین روش برای حس بهتر است .
2. به درمان خود متعهد باشید .
3. برای خوردن و خوابیدن یک برنامه منظم داشته باشید و خواب کافی و ورزش را فراموش نکنید .
4. یاد بگیرید که تغییرات در خلق و خوی خود را تشخیص دهید .
5. اگر فکر می کنید می خواهید درمان خود را به تأخیر بیندازید ، از کسی که می تواند شما را راهنمایی کند کمک بگیرید .
6. صبور باشید! پیشرفت به زمان نیاز دارد ...

به یاد داشته باشید که اختلال دو قطبی یک بیماری مادام العمر است، اما درمان مداوم و طولانی مدت می تواند به کنترل علائم کمک کند و به شما امکان می دهد زندگی سالم تری داشته باشید .

 

نکات روزانه برای زندگی و درمان اختلال دو قطبی

کارهای زیادی وجود دارد که می توانید برای کنترل اختلال دو قطبی خود انجام دهید. علاوه بر مراجعه به پزشک و درمانگر و مصرف دارو ، داشتن عادات روزمره ساده می تواند تفاوت خوبی ایجاد کند. با این راهکارها شروع کنید :

1) برای خود برنامه ریزی کنید.

2) بسیاری از افراد مبتلا به اختلال دو قطبی دریافتند که پیروی از یک برنامه روزمره به آنها کمک می کند تا روحیه خود را کنترل کنند.

3) به خواب خود توجه کنید.

این امر مخصوصا برای افراد مبتلا به اختلال دو قطبی مهم است. کمبود خواب گاهی می تواند باعث شیدایی در بیماران شود. این ممکن است نشانه ای از شعله ور شدن علائم شما باشد. به عنوان مثال، فقط چند شب خواب کمتر می تواند به معنای شروع یک دوره جنون باشد یا اگر بیش از حد شروع به خوابیدن می کنید، این می تواند به معنای افسردگی شما باشد.

موارد زیر را رعایت کنید:

• در طول شبانه روز زمان مشخصی به خواب رفته و بیدار شوید.
• قبل از خواب، با گوش دادن به موسیقی آرامش بخش، خواندن یا استحمام، آرام باشید.
• تلویزیون تماشا نکنید و تلفن همراه خود را در رختخواب چک نکنید .
• اتاق خواب خود را به فضایی آرامش بخش مبدل کنید.
• در صورت تغییر الگوی خواب، به پزشک یا درمانگر خود بگویید.
• ورزش کنید.

 

چه شما اختلال دو قطبی داشته باشید و چه نداشته باشید ورزش می تواند روحیه شما را بهبود بخشد و احتمالاً خواب بهتری خواهید داشت. اگر در حال حاضر فعال نیستید، با پزشک خود در مورد اینکه آیا سلامتی کافی برای شروع کار دارید صحبت کنید. با فعالیت های ساده ای مانند پیاده روی با دوست خود شروع کنید و به تدریج حداقل 30 دقیقه در روز در بیشتر روزهای هفته تمرین کنید.

 

غذای سالم بخورید

رژیم خاصی برای افراد مبتلا به اختلال دو قطبی وجود ندارد اما مانند بقیه، انتخاب غذاهای مناسب می تواند به شما کمک کند تا احساس بهتری داشته باشید و مواد مغذی مورد نیاز را تأمین کنید. روی اصول کار تمرکز کنید: میوه ها، سبزیجات، پروتئین های بدون چربی و غلات کامل بخورید و چربی، نمک و شکر را کاهش دهید.

 

استرس خود را مدیریت کنید

اضطراب می تواند نوسانات خلقی بسیاری از افراد مبتلا به اختلال دو قطبی را بدتر کند. پس برای آرامش وقت بگذارید. دراز کشیدن جلوی تلویزیون و تماشای آن یا گشت و گذار در شبکه های اجتماعی بهترین راه نیست. درعوض، فکر خود را به سمت چیزهای خوب زندگی مانند یوگا یا سایر ورزش ها معطوف کنید. مدیتیشن، انتخاب خوب دیگری ست.

یک راه آسان برای این کار این است که به راحتی بر روی تنفس خود چند دقیقه تمرکز کنید، اجازه دهید افکار دیگر وارد شوند و زیاد به آنها توجه نکنید. شما همچنین می توانید به موسیقی گوش دهید یا با افرادی مثبت که همراه خوبی هستند وقت بگذرانید.

در خانه و محل کار تغییراتی ایجاد کنید

آیا در زندگی شما موقعیت های استرس زا وجود دارد که بتوانید آنها را تغییر دهید؟ هم در خانه و هم در محل کار به دنبال راه حل باشید. به عنوان مثال، آیا شریک زندگی شما می تواند کارهای بیشتری در خانه انجام دهد؟ اگر بار کاری شما زیاد است، آیا رئیس شما می تواند برخی از مسئولیت های شما را کاهش دهد؟ برای سهولت زندگی خود آنچه می توانید انجام دهید.

 

کافئین را محدود کنید

این ماده می تواند شما را در شب به طور کامل بیدار نگه دارد و احتمالاً بر روحیه شما تأثیر بگذارد. بنابراین نوشابه، قهوه یا چای زیاد مصرف نکنید و مصرف شکلات را محدود کنید زیرا حاوی کافئین است. حتی می توانید به طور کلی از آنها چشم پوشی کنید. اما بهتر است این کار را به تدریج انجام دهید (ترک شود) تا دچار سردرد و سایر علائم ترک کافئین نشوید.

نیازی به گفتن نیست که شما باید الکل و مواد مخدر مصرف نکنید زیرا آنها می توانند بر نحوه کار داروها تأثیر بگذارند، و همچنین می توانند اختلال دوقطبی را بدتر کنند و باعث تغییرات خلقی در درمان شوند. بنابراین به هیچ وجه نباید از آنها استفاده برد.

 

سخن پایانی                                                                           

افراد مبتلا به این اختلال دو رفتار شدید دارند: افسردگی و برانگیخته گی. آن ها وقتی برانگیخته اند، هیجان زده و امیدواراند، سریع صحبت می کنند و احساسات عاشقانه بسیار شدیدی داشته و بسیار شاد هستند. سایر علائم افسردگی شدید در این بیماران شامل روزهای طولانی، کاهش تمرکز، کاهش انرژی، از دست دادن اشتها، کاهش یا افزایش وزن شدید، اختلال در خواب و عدم توانایی در تصمیم گیری صحیح هستند.

افراد دو قطبی شخصیت ضعیفی دارند، به این معنی که نمی توان درباره اخلاق و رفتار آن ها اظهار نظر کرد زیرا آن ها افراد غیرقابل پیش بینی هستند. اما شدت بیماری از فردی به فرد دیگر متغیر است. افرادی که در طول روز تغییرات خلقی زیادی دارند، به این بیماری مبتلا هستند و با افزایش سن به اوج بیماری خود می رسند، به این معنی که نمی توان نظر قطعی در مورد این بیماری برای کودک هفت ساله داد، اما به راحتی برای یک جوان 20 ساله قابل تشخیص است.

 در مورد درمان این بیماری می توان تصریح کرد: برای درمان کردن این اختلال شخصیت از دو روش تجویز دارو و روان درمانی استفاده می شود. مهمترین داروی کنترل این بیماری دپاکین است. دپاکین در مغز دارای نقش متعادل کننده است به طوری که فرد می تواند تا حدودی زندگی معمولی و عادی را تجربه کند و غم یا شادی طولانی مدت را متعادل کند. داروی دیگر لیتیوم است که به عنوان تثبیت کننده خلق و خو عمل می کند و همچنین برای درمان افسردگی نیز استفاده می شود. به خاطر داشته باشید اگر این دارو را مصرف کنید، بدن شما به آب زیادی احتیاج خواهد داشت .

با بیان اینکه اختلال دو قطبی هیچ درمان قطعی ندارد، می توان گفت این بیماری یکی از بیماری هایی است که تا پایان عمر فرد مبتلا را همراهی می کند. افرادی که "دو قطبی" هستند باید کدئین و لیکوپن کمتری مصرف کنند، از چای و قهوه کمتری استفاده کنند و از استعمال سیگار خودداری کنند، زیرا این امر باعث اختلال در تنظیم روحیه می شود. علائم این اختلال نامشخص است اما افرادی که دارای عوامل محیطی پرخطر هستند به طور معمول بیمار می شوند. این افراد پایدار نبوده یا اصطلاحاً دارای نقاب هستند؛ یعنی وقتی می خندند، مشخص نیست که خنده شان واقعی است یا خیر و حتی احتمال دارد چند لحظه دیگر گریه کنند.این بیماری به اندازه معمول خطرناک نیست اما در صورت شدیدتر شدن، فرد و دیگران دچار مشکل می شوند.

"زندگی با این افراد بسیار دشوار است، و آنها نمی توانند پدر و مادر خوبی باشند ... "